Sınırda (Borderline) Kişilik Bozukluğu

Son yıllarda adı daha sık duyulan Borderline Kişilik Bozukluğu günümüzde gittikçe yaygınlaşmaktadır. Bu tanı erken yetişkinlikten itibaren koyulabilmek ile birlikte, ergenlik döneminde bu yapının gelişebileceğine dair belirtiler ortaya çıkabilmektedir. Kişilik yapısı oluşma sürecindeyken bu problemlere yönelik müdahale olması, problemlerin daha rahat aşılmasını sağlamaktadır.

Öncelikle kişilik bozukluğu ve kişilik yapısı arasındaki farkı konuşmak gerekmektedir. Borderline Kişilik Bozukluğu, kişide varolan bir patolojiyi yansıtmaktadır, birey kişilerarası problemler yaşamaktadır ve yaşadığı problemlere dair iç görüsü ya yoktur ya da çok zayıftır. Borderline kişilik yapısında ise kişi yine kişilerarası güçlükler yaşamaktadır, ancak bozuklukta olduğu kadar belirtiler ağır değildir ve kişinin yaşadığı problemlere ilişkin iç görüsü bulunmaktadır. Kişilik bozukluğu tanısının koyulabilmesi için bireyin kişilik gelişimi tamamlanmış olmalıdır. Bu sebeple ergenlik dönemindeki bir bireye kişilik bozukluğu tanısı koyulmamaktadır (Çok özel durumlar dışında).

Sınırda (Borderline) Kişilik Bozukluğu’nda bireyin kimlik duygusunda, ilişkilerinde ve duygulanımında yaygın ve süreğen bir dengesizlik bulunmaktadır. Sağlam bir kimlik duygusu oluşmamıştır. Cinsel, mesleksel ve toplumsal kimliklerinde derin güvensizlik ve tutarsızlık ön plandadır. Bu bozuklukta görülen belirtiler şunlardır:

Çabuk düş kırıklığı
Bunaltı, çökkünlük belirtileri
Antisosyal, dürtüsel (impulsive) davranışlar
Madde bağımlılığı
Hızlı yaşama çabaları
Kendilerine zarar verme eğilimleri (bedenini jiletle kesme, sigara ile yakma, özkıyım girişimleri)
Boşluk ve anlamsızlık duygusu, yalnızlık duygusu
Yalnız kalma korkusu, yalnız kalmamaya dayanamama

Bu bireylerin aşırı duyarlı olması ve insan ilişkilerinde çabuk hayal kırıklığına uğraması depresyona yol açabilmektedir. Bu bireylerde hem yüceltme hem de değersizleştirme eğilimleri görülür. Kişiler ya hep iyi ya da hep kötüdürler. İyiler sevilir, yüceltilir; kötüler değersizleştirilir. Kişi sevgi-nefret, yüceleştirme-değersizleştirme duyguları arasında bocalar.

Sınırda (Borderline) Kişilik Bozukluğuna Yol Açan Etmenler

İlk çocukluk dönemlerinde destek ve ilgiden yoksun kalmak, ilgi ve disiplinin yetersiz olması ya da aşırı denetimler nedeniyle bireyselleşmenin, temel güven ve özerklik duygusunun engellenmesi, özbenlilk (self) sınırlarının yeterince belirlenememesi, çocukluktaki travmatik yaşantılar, bedensel, cinsel ve duygusal kötü muamele görme bu bozukluğun başlıca sebepleri arasındadır.

Tedavi

Sınırda Kişilik Bozukluğu’nda çocukluk çağı olumsuz yaşantılarının etkisi büyüktür. Kişilik yapısı üzerinde çalışılacağı için daha uzun soluklu terapi yöntemleri etkili olmaktadır. Şema Terapi ve Diyalektik Davranış Terapisi kişilik bozukluklarında çalışılan ve çalışıldığına etkili olan yöntemlerdir. Kişinin çocukluğun çağında karşılanmamış ihtiyaçlarını anlamak, bilişsel, duygusal ve davranışsal anlamda bu ihtiyaçların karşılanması üzerinde çalışmak için kullanılan Şema Terapi, bu alanda sıkça kullanılan bir yöntemdir.

Uzm. Klinik Psikolog Yaşar Emre Ertürk