Onay Arayıcılık Şeması: Görülmek, Beğenilmek ve Sevilmek İhtiyacı
Onay Arayıcılık Şeması: Görülmek, Beğenilmek ve Sevilmek İhtiyacı
İnsan, doğası gereği sosyal bir varlıktır. Doğduğumuz andan itibaren sevilmek, kabul edilmek ve değer görmek isteriz. Ancak bazı kişiler için bu ihtiyaç, sağlıklı bir düzeyden çıkarak yaşamın merkezine oturur. İşte bu noktada “Onay Arayıcılık Şeması” devreye girer.
Onay Arayıcılık Şeması Nedir?
Onay arayıcılık şeması, kişinin kendi değerini başkalarının takdirine, ilgisine ve beğenisine göre ölçmesi durumudur. Bu şemaya sahip bireyler, kim olduklarını, ne istediklerini veya neye ihtiyaç duyduklarını ikinci plana atarak, çevrelerinden gelecek onay sinyallerine odaklanırlar.
Kısacası: “Ben kimim?” sorusunun cevabı çoğu zaman “Başkaları beni nasıl görüyor?”dan bağımsız düşünülemez.
Onay Arayıcılık Şeması Belirtileri Nelerdir?
- Başkalarının Beklentilerine Göre Yaşama
Kendi değerleri ve ihtiyaçları yerine, başkalarının ne düşüneceği daha ön plandadır. - Aşırı Kaygı ve Red Korkusu
Eleştirilmek, beğenilmemek ya da reddedilmek yoğun kaygı yaratır. - Sürekli Beğenilme ve Takdir Arayışı
Yeni kıyafet, başarı, sosyal medya paylaşımı ya da işteki performans hep “Acaba takdir edilecek miyim?” düşüncesiyle anlam kazanır. - Özdeğer Eksikliği
Kişi, içsel bir özdeğer inşa etmekte zorlanır. Değerini kendi gözlerinden değil, başkalarının gözlerinden görmeye çalışır. - Kırılgan İlişkiler
İlişkilerde sürekli karşı tarafın beğenisine odaklanmak, gerçek yakınlığı engelleyebilir. Çünkü kişi kendini değil, “beğenilecek versiyonunu” ortaya koyar.
Onay Arayıcılık Şeması Kökeni Nedir?
Onay arayıcılık şeması genellikle çocuklukta gelişir.
• Çocuğun değerinin “başarı”, “görünüm” veya “itaat” üzerinden tanımlandığı aile ortamları
• “Senin düşüncen önemli değil.” gibi mesajlarla çocuğun bireyselliğinin bastırılması
• Koşullu sevgi: “İyi davranırsan severim, başarılı olursan değerlisin.”
Bu deneyimler, çocuğun kendi öz değerini keşfetmesini engeller ve ilerleyen yıllarda dış onaya bağımlı bir yapı gelişir.
İlişkilerde Onay Arayıcılık Şeması
• Romantik ilişkilerde: Partnerin sevgisini sürekli test etme, ilgi görmediğinde kaygı yaşama
• İş ortamında: Yaratıcılığı baskılama, risk almaktan kaçınma, sadece takdir edileceğini düşündüğü işleri yapma
• Arkadaşlık ilişkilerinde: Hayır diyememe, sırf kabul görmek için kendi sınırlarını ihlal etme
Bu Şemadan Nasıl Çıkılır?
1. Farkındalık Geliştirmek
“Bunu gerçekten istediğim için mi yapıyorum, yoksa başkaları beğensin diye mi?” sorusunu sık sık kendinize sorun.
2. Kendi Değerlerini Keşfetmek
Başarıdan, onaydan bağımsız olarak, sizi siz yapan değerleri tanımlayın.
3. Hayır Demeyi Öğrenmek
Reddedilme korkusuna rağmen kendi sınırlarınızı korumak, özdeğerinizi güçlendirir.
4. İçsel Onay Mekanizması Kurmak
Başkalarının değil, kendi gözlerinizden “aferin” demeyi öğrenmek önemlidir.
5. Terapötik Destek
Şema Terapi, Bilişsel Davranışçı Terapi ve Mindfulness uygulamaları, onay arayıcılık döngüsünü fark edip değiştirmede oldukça etkilidir.
Onay arayıcılık şeması, kişinin gerçek benliğini gölgeleme potansiyeline sahip güçlü bir örüntüdür. Ancak farkındalıkla birlikte, kişi dış dünyanın onayına daha az bağımlı hale gelebilir. Asıl özgürlük, kendini başkalarının gözünden değil, kendi gözlerinden görebilmektir.
Unutma: Gerçek değer, başkalarının seni nasıl gördüğünde değil, senin kendini nasıl gördüğünde saklıdır.
