Yeme Bozuklukları

Yeme bozuklukları çoğu zaman sadece yemekle ilgili gibi görünse de, aslında kişinin iç dünyasında yaşadığı zorlukların, kaygıların ve değersizlik hissinin dışa yansıyan bir biçimidir. Kimi zaman kendimizi yetersiz hissettiğimizde, kimi zaman kontrol edemediğimiz hayatımızı kontrol edebilmek için bedenimizi hedef alırız. Bu durumun adı konulmamış olabilir; belki de uzun zamandır içinizde taşıyorsunuz. Ama bilinmeli ki bu yalnızca sizin başınıza gelmiyor, bu süreci yaşayan binlerce insan var ve iyileşmek mümkün. Yeme bozukluklarının birçok farklı türü olabilir. Kimi insanlar aşırı yemeyi durduramazken, kimi neredeyse hiç yemez. Kimi ise yedikten sonra pişmanlık hissedip bunu telafi etmeye çalışır. Ancak ortak nokta, bedenle kurulan ilişkinin zamanla bozulması ve bunun kişinin ruh sağlığını olumsuz etkilemesidir. Çoğu zaman kişi, kendi bedenini bir “sorun” olarak görmeye başlar. Aynada gördüğüyle, görmek istediği şey arasında giderek büyüyen bir mesafe oluşur. Zihninde beliren “yetmiyorum, çirkinim, iradesizim” gibi düşünceler giderek içselleşir. Oysa bunların hiçbiri gerçeğin kendisi değil, acının şekil değiştirmiş halidir.

Sık Görülen Düşünce Biçimleri

Yeme bozukluğu yaşayan bireylerde bazı ortak düşünce kalıpları öne çıkar:

“Yeterince zayıf olursam, değerli hissedeceğim.”
“Yemek yersem kendimi kaybediyorum.”
“Bedenimden utanıyorum.”
“Kendimi sadece bedenimle tanımlıyorum.”

Bu düşünceler genellikle otomatik ve fark edilmeden gelir. Terapi sürecinde bu düşüncelerin farkına varmak, onları sorgulamak ve yeniden yapılandırmak çok önemlidir.

Yeme Bozukluğu Nasıl Hissedilir?

Fiziksel belirtiler: Halsizlik, baş dönmesi, düzensiz adet döngüsü, sindirim problemleri, kilo değişimleri.
Duygusal belirtiler: Suçluluk, utanç, kaygı, değersizlik, yalnızlık hissi.
Davranışsal belirtiler: Gizli yeme, öğün atlama, aynadan kaçma, sürekli kalori hesaplama, sosyal ortamlardan uzak durma.

Bunlar yalnızca belirtilerin bir kısmıdır. Her bireyin deneyimi farklıdır ve bu durum kişisel bir yolculuktur.

İyileşme Mümkün mü?

Evet. Yeme bozuklukları tamamen iyileşebilir. Ancak bu, genellikle zaman ve sabır isteyen bir süreçtir. Terapi, psikolojik destek, beslenme danışmanlığı ve gerektiğinde tıbbi müdahale ile iyileşme sağlanabilir.

İyileşme şu anlama gelir:

Yemekle sağlıklı bir ilişki kurmak.
Bedenini olduğu gibi kabul etmek.
Duygularını bastırmak yerine anlamak ve ifade edebilmek.
Kontrolün yiyecekler üzerinde değil, içsel dünyada kurulabileceğini fark etmek.

Kendine Şefkat Geliştirmek

Yeme bozukluklarıyla mücadele eden bireyler sıklıkla kendilerine karşı çok eleştirel ve sert olurlar. Oysa iyileşmenin anahtarı, kendine şefkatli yaklaşabilmekten geçer. Bu süreçte şu soruları kendine sorabilirsin:

Bu düşünce bana yardımcı oluyor mu, yoksa zarar mı veriyor?
Şu an ihtiyacım olan şey gerçekten açlık mı, yoksa duygusal destek mi?
Yakın bir arkadaşım bu durumda olsaydı ona ne söylerdim?

Yeme bozukluğu yaşayan birçok kişi, yeme davranışını bir baş etme yöntemi olarak kullanır. Duygularını bastırmak, yalnızlık hissinden kaçmak, değersizlik duygusunu geçici olarak unutmak.. Yiyecek, bir anlığına güvenli bir alan gibi gelir. Ama sonra, suçluluk, utanç, kendine kızgınlık devreye girer. Bir kısır döngü başlar: Önce duygusal zorlanma, sonra yeme davranışı, ardından pişmanlık ve yine başa dönüş. Bu döngü sadece bedeni değil, ruhu da yorar.

Bu durumun neden geliştiği kişiden kişiye değişir. Bazı insanlar için çocuklukta yaşanan olumsuz deneyimler, bazıları için mükemmeliyetçilik ya da çevreden gelen baskılar tetikleyici olabilir. Sosyal medyada karşılaştığımız ideal beden algısı, çoğu zaman gerçek dışı olsa da zihnimizi etkiler. “Daha zayıf olursam daha mutlu olurum” ya da “kilo verirsem daha değerli hissedeceğim” gibi düşünceler bir süre sonra bizi yönetmeye başlar. Aslında yeme bozukluğu, görünenden çok daha derin bir konudur. Bu bir “irade meselesi” değil, duygularla ve benlik algısıyla doğrudan bağlantılı bir süreçtir.

Fark edilmeden gelişen bazı düşünce kalıpları bu süreci besler. Örneğin, “Bedenim böyleyken kimse beni sevemez” ya da “Yediğim her lokma beni kontrolsüz biri yapar” gibi inançlar kişiyi kendi bedenine yabancılaştırır. Zamanla kişi sadece fiziksel görüntüsüyle tanımlanır hale gelir. Kendilik değerini kiloya, bedene ve yeme davranışına bağlar. Oysa bir insanın değeri, kilosuyla ya da tabağındaki porsiyonla ölçülemez.

İyileşme bu noktada başlar:

Bu düşüncelerin farkına varıldığında. Kendine karşı daha şefkatli bir ses duyulmaya başlandığında. Belki ilk adım, sadece bir öğünü yargılamadan geçirmek olur. Belki bir gün boyunca aynaya kaçmadan bakabilmektir. Ya da sadece “Bugün bedenimi zorlamadan, olduğu gibi kabul etmeye çalışacağım” demektir. Küçük adımlar, büyük dönüşümlerin temelidir. Ve bu yolculukta geri adım atmak da sürecin bir parçasıdır; önemli olan yeniden yürümeye başlamaktır.

Yeme bozukluklarıyla mücadele etmek yalnızca yemekle ilgili değildir; bu, insanın kendisiyle olan ilişkisini onarma sürecidir. Kontrolün yiyeceklerde değil, hislerde olduğunu fark etmek; yemeğin bir düşman değil, ihtiyaç olduğunu hatırlamak; duygularla savaşmak yerine onları dinlemeyi öğrenmek… Bunların hepsi zamanla gelişir. Sabırla, destekle ve en önemlisi kendinize olan anlayışla mümkün olur.

Ve unutmayın: Yardım istemek güçsüzlük değil, iyileşme isteğinin bir işaretidir.

Uzman Klinik Psikolog Baha Demir